PROJE TİPİ ÜRETİM YAPAN ÜRETİM İŞLETMELERİNDE PLANLAMA

Hasan Kemahlı
Proje Sistem Genel Müdür
Kasım 2022

Bilindiği gibi Üretim kabaca 2’ye ayrılır. Ayrık (Discrete) ve Proses (Process). Ayrık tip üretimde Ürün Reçeteleri ve Rotalar nettir. Otomotiv, beyaz eşya gibi sektörler ayrık tip üretime örnek olarak verilebilir.  Proses Tipi üretimde ise hem ürün ağaçları hem de proses’ler hammaddenin durumu, havanın durumu gibi faktörler nedeniyle değişken olabilir. Proses tipi üretime Kimya, Gıda vb. sanayiler örnek verilebilir.

Ayrık tip üretimi de kabaca ikiye ayırabiliriz. Seri Üretim yapanlar ve Proje Üretimi yapanlar. Burada ayrım noktası ise Seri üretimde bir Ürün tasarımı yapıp (Reçete, Rota vb.) binlerce üretilmesi, Proje tipi üretimde ise bir tasarımın bir veya birkaç kez üretilmesidir. Seri üretim yapan işletmelere yine Otomotiv ve Beyaz Eşya işletmeleri, Proje tipi üretim yapan işletmelere ise Gemi Sanayi, Ağır Makine sanayi örnek verilebilir.

Doğal olarak üreticilerimizin, Ürün tasarımı (Ben fonksiyonel Tasarım, Görsel Tasarım, Malzeme Tasarımı ve Üretim Metodları tasarımının hepsini, Ürün Tasarımı olarak adlandırmayı tercih ediyorum) konusunu çok sevmemeleri nedeniyle en zor üretim şekillerinden biri Proje Tipi Ayrık Üretim olarak adlandırılabilir.

Yıllar önce bir Deniz Romorkörü üreticisi “Bir Romorkörü yaklaşık 5.000 operasyon ve 10.000 hammadde ile üretiyoruz. Bunların üretim ağaçlarını ve rotalarını girmemize imkan yok” problemiyle bende danışmanlık istemişlerdi. Ben de “Aklınızdan yapın” diye bir espri yapmıştım. Anlatmak istediğim ise basit olarak üretimin yapılacaklar listesi ve bunların yapım aşamalarında hangi malzeme ihtiyacının olduğunun bilinmesi, hatırlanması ve gerçekleştirilmesinden başladığını anlatmaktı. Tabi ki yapılacaklar listesinin Nerede? Ne zaman? Nasıl? Kimin tarafından? Yapılacağı gibi soruların cevabını da içermesi gerekiyordu. Onlara bu işi basit olarak MS Project veya Oracle Primavera gibi bir proje yönetimi aracıyla yapabileceklerini, tercihan da bu altyapıyı destekleyen bir ERP yazılımı kullanmalarını önermiştim. ERP onlara bu işin finansal, satın alma vb. süreçleri de yönetmelerinde yardımcı olacağını anlatmıştım.

Proje Tipi Üretim İşletmelerinde kolaylaştırıcı bir yaklaşım da İşletmeyi 2’ye bölmek olabilir. Ayrık Seri Üretim yapan bir işletme ve Ayrık Proje tipi üretim yapan bir işletme. Bu konuyu bir örnekle anlatmak istiyorum. Firmanın adını kullanmak istemediğim için hikayeyi azıcık değiştireceğim.

Bu işletme, Binaların üzerine Led aydınlatma komponentleri üreten ve bunları uygulayan bir şirket. Bu işletmede her işin birbirinden ayrı olduğu, her projenin özel olduğu bu nedenle ERP kullanmanın onlar için imkansız olduğu şikayetiyle bana başvurmuştu. Fabrikayı gezdiğimizde şunu fark etmiştik; içeride 2 adet işletme vardı. Birincisi 10’ar metrelik gökkuşağının 7 renginde Led çubuklar üreten bir işletme. İkincisi Bu çubukları siparişten gelen metraja göre kesen, şekillendiren ve sahada uygulayan bir işletme. Firmayı 2 ayrı işletmeye bölmeyi önerdim. 10’ar metrelik çubukları üreten işletme kolay yönetilebilen işletme oldu. Burada rahatça minimum miktara göre üretim çizelgelemesi yapmak mümkün oldu. Daha sonra burada Kanban planlama uygulanmaya başlandı.  Diğer işletmede ise işler yarı yarıya azaldığından disiplinli bir şekilde ürün ağacı ve rota yapma kültürünü oturttuk. Daha sonra işletme Ayrık Seri Üretimin tadını alınca neden biz bu LED teknolojimizle Fabrika Aydınlatma ve Şehir Aydınlatma Armatürleri üretmiyoruz sorusunu kendimize sorduk. Bugün bu işletme Bina aydınlatma işine yakın bir ciroyu Fabrika içi ve Şehir aydınlatma armatürlerinden sağlıyor.

Ayrık Proje Sanayinde çalışan işletmelerin yukarıdaki bakış açısını değerlendirmelerini öneririm. Ayrık Seri Üretim Kolaydır, Ayrık Proje Üretim ise doğal olarak zordur. Öyleyse işimizin neden %50’sini kolaylaştırmayalım?

2010’da Üniversitedeki Misafir Öğretim Görevliliğini bırakıp, Türkiye’yi daha verimli kılacağına inandığım MES yazılımları üretmek işine soyunduğumdan beri Fabrikalara Üretim Danışmanlığı yapmıyorum. Peki arada bu işlerle neden uğraşmak zorunda kalıyorum? Çünkü MES yazılımlarının en mükemmel uygulaması için ön tarafında net mamul/yarı mamul üretim emirleri üreten bir ERP’ye ihtiyacı var. Bunun için de ön tarafta ürün ağacı yapılması gerekiyor. Çoğu MES bu mamul/yarı mamul üretim emrini alıp bunu operasyonlarına patlatıp bunları da hangi Operasyon Merkezlerinde gerçekleştirebileceği bilgisinin alt yapısına sahiptir. Sonra da bunları alanda online izleyerek yönetir ve analiz eder. Zaman zaman iyi kurgulanmış Excel üretim emirleri de kullanılmak zorunda kalınıyor. MES’ler ayrıca, Mamul / Yarı Mamul bağımsız sadece üretimi, kapasiteyi, verimsizlikleri de izlemek için kullanılıyor. Bu en basit kullanımda bile işletmelere çok para kazandırdığını söyleyebilirim. Ama en mükemmel kullanım önde kurgulanmış iyi bir ERP’den alınacak üretim emirleriyle gerçekleştirilmesi.

Herkese verimli üretim dileklerimle…